tailieunhanh - Từ quan điểm về “bá quyền Panduranga” nhìn lại bối cảnh miền nam Champa trong thế kỷ VIII-IX

Nội dung của bài viết này nhìn lại quan điểm của Maspero về “Bá quyền Panduranga”; sự trỗi dậy của quyền lực phương Nam (thời kỳ Satyavarman); thời kỳ trỗi dậy của các tiểu quốc Nam Champa (từ Indravarman đến Vikrantavarman); nhìn lại nguồn gốc, bản chất và các nét đặc thù của quyền lực phương Nam (Champa) thế kỷ VIII - IX . | Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển số 5 159 . 2020 3 VĂN HÓA - LỊCH SỬ TỪ QUAN ĐIỂM VỀ BÁ QUYỀN PANDURANGA NHÌN LẠI BỐI CẢNH MIỀN NAM CHAMPA TRONG THẾ KỶ VIII - IX Đổng Thành Danh Dẫn luận Bá quyền Panduranga 1 là thuật ngữ được Georges Maspero đưa ra trong công trình kinh điển về lịch sử Champa của mình như là một tên gọi chính thức của một chương sách thể hiện lịch sử của một thời kỳ mà mọi dữ liệu thu được về Champa đều tập trung ở phương Nam ám chỉ khu vực Khánh Hòa Ninh Thuận Bình Thuận hiện nay Maspero 1928 . Khái niệm trên của Maspero bắt nguồn từ một giả định rằng Champa là một thực thể chính trị thống nhất từ Bắc chí Nam rằng khi mà hầu hết các dữ kiện lịch sử đều tập trung về phương Nam tức vùng Kauthara và Panduranga trong thế kỷ thứ VIII và IX. Trung tâm chính trị của vương quốc Champa đã được thay thế bởi các thủ lĩnh phương Nam tựa như là một cuộc dời đô trong những kịch bản quen thuộc được thấy trong lịch sử Trung Hoa hay Đại Việt. Giả định trên được hình thành trên cơ sở ghép nối cơ học hai nguồn tư liệu khác nhau là ghi chép của các sử gia Trung Quốc và các bia ký Champa nhưng trong suốt một thời gian dài giả định này đã có một chỗ đứng vững chắc trong giới học giả Vương Khả Lâm 1936 Coedes 1944 2011 Dohamine Dorohime 1965 Lương Ninh 2004 2006 cho đến khi các nguồn sử liệu khác được bổ sung cung cấp cho chúng ta những cái nhìn mới về Champa. Trong những thập niên gần đây các sử gia Champa hiện đại không ngừng đi tìm những luận giải trái ngược với cách nhìn của Maspero thậm chí phê bình mạnh mẽ luận thuyết về một Champa thống nhất trong cuốn sách nổi tiếng của Maspero. Những nguồn cứ liệu mới kéo theo đó là những nghiên cứu mới không ngừng cho thấy Champa là một thực thể có thể chế chính trị năng động linh hoạt và phức tạp hơn nhiều các hình dung trước đó rằng Champa là một thực thể chính trị lớn được tập hợp từ nhiều cá thể chính trị độc lập nhỏ hơn hay là một quốc gia liên hiệp được cấu thành từ nhiều tiểu quốc Po Dharma 1978 1987 2012 Southworth .