Phân tích đề
- Đề không nêu cụ thể bài thơ nào của Xuân Quỳnh. Vì thế, người viết có quyền chọn bất kỳ bài nào. Tuy nhiên, nên chọn những bài từng được học trong chương trình Văn trung học. Hoặc chọn một bài thơ đề tài tình yêu của Xuân Quỳnh, vì đây là mảng đề tài mà nhà thơ thể hiện sâu sắc tài năng, tâm hồn của mình và gần gũi với bài thơ Sóng đã được học.
- Khi chọn một bài thơ trữ tình của Xuân Quỳnh để bình giảng, cần lưu ý kỹ kiểu bài. Vả lại, đề tương đối tự do, người viết nên chú trọng thể hiện sự cảm nhận sâu sắc riêng của mình đôi với tác phẩm. Dưới đây là bài bình giảng về bài thơ Hoa cúc xanh của Xuân Quỳnh.
Bài tham khảo
Như mãi là mùa xanh xưa...
Hoa cúc xanh
Hoa cúc xanh, có hay là không có
Trong đầm lầy tuổi thơ của anh xưa
Một dòng sông lặng lẽ chảy về xa
Thung lũng vắng sương bay đầy cửa sổ
Hoa cúc xanh có hay là không có
Một ngôi trường bé nhỏ cuối ngàn xa
Mơ ước của người hay mơ ước của hoa
Mà tươi mát mà dịu dàng đến thế.
Cỏ mới mọc con chim rừng thơ bé
Nước trong ngần thầm thì với ngàn lau
Trái tim ta như nắng thuở ban đầu
Chưa chút gợn một lần cay đắng
Trên thềm cũ mùa thu vàng gió nắng
Đời yên bình chưa có những chia xa
Khắp mặt đầm xanh biếc màu hoa
Hương thơm ngát cả một vùng xứ sở
Những cô gái da mịn màng như lụa
Những chàng trai đang độ tuổi hai mươi
Người yêu người, yêu hoa cỏ đất đai
Những câu chuyện xoay quanh mùa hái quả...
Hoa cúc xanh có hay là không có
Tháng năm nào ấp ủ ngây thơ
Có hay không thung lũng của ngày xưa
Anh đã ở và em thường tới đó
Châu chấu xanh, chuồn chuồn kim thắm đỏ
Những ngả đường phơ phất gió heo may
Cả một vùng vương quốc tuổi thơ ngây
Bao mơ ước mượt mà như lá cỏ...
Anh đã nghĩ chắc là hoa đã có
Mọc xanh đầy thung lũng của ta xưa.
1964 - 1987
Trong đời thơ Xuân Quỳnh (1942 - 1988), hiếm thấy bài thơ nào lại viết lâu đến thế (1964 - 1987). Năm 23 tuổi, làm thơ được vài ba năm. Năm 1987, chị 45 tuổi. Một bài thơ được thai nghén gần trọn đời thơ. Càng hiếm hơn, một bài thơ như thế, lại là thơ hay, bởi thường cảm xúc nồng cháy ban đầu đã nguội lạnh, thi nhân làm người thợ thơ, gọt đẽo ý nghĩ mình cho vừa vẹn câu chữ. Còn ở đây? Nhà thơ viết về một kỷ niệm, mà kỷ niệm ấy được nuôi dưỡng trong tâm hồn. Bao năm, nó vẫn sống, vẫn xanh biếc như thuở ban đầu. Vì thế, 23 năm là thời gian kỷ niệm ở với con người, sống cuộc đời của nó trong trái tim người con gái hôm qua.
Hai mươi ba năm trước, chính người con gái ấy, một hôm bắt gặp một bông hoa cúc xanh. Từ giờ phút ấy, kỷ niệm xưa rộn ràng, sống động trong trái tim nàng. Với trái tim thiếu nữ, “hoa cúc xanh” là vùng kỷ niệm được sống lại. Với nhà thơ, là biểu tượng điệp trùng về không gian, lẫn thời gian, về tình yêu trong trắng và đẹp đẽ, là ước mơ rạng rỡ nhưng mãi mãi không còn. Ở đấy, là một không gian có thật:
Một dòng sông lặng lẽ chảy về xa
Thung lũng vắng sương bay đầy cửa sổ
Một ngôi trường bé nhỏ cuối ngàn xa
Một thời gian hiển hiện:
Tháng năm nào ấp ủ ngây thơ
Và tình yêu, mới trong sạch, tươi xinh nhường nào!
Cỏ mới mọc con chim rừng thơ bé
Nước trong ngần thầm thì với ngàn lau
Trái tim ta như nắng thuở ban đầu
Chưa chút gợn một lần cay đắng
Tất cả lộng lẫy, rộn rịp sắc màu. Chả trách nhà thơ ca ngợi: Cả một vùng vương quốc tuổi thơ ngây! Tình yêu ấy đã qua, trở thành ký ức xưa cũ, thời gian lại phủ lên nỗi nhớ da diết càng khiến lòng người ngơ ngác: có hay không một “mùa thu vàng nắng gió”; có hay không một mùa hoa xanh biếc thuở ban đầu? Kỷ niệm xao động, mạnh mẽ khiến nàng không dám khẳng định, không dám nhận về mình nữa! Hóa ra, không chỉ có nàng là chủ nhân của nó. Theo nàng, người yêu của mình mới thật là chủ nhân của thung lũng huyền diệu kia. Anh là ai, mọi người không hề biết, nhưng trong trái tim của nàng, đã đẹp đẽ, tươi sáng bội phần. Thật kỳ lạ trái tim người phụ nữ Việt Nam, đằm thắm, tha thiết, mãnh liệt là thế, nhưng bao giờ cũng vị tha, cũng sống cho người mình yêu. Mùa xanh xưa bao năm xao xuyến trong lòng, vậy mà nàng vẫn run rẩy với nó, vẫn cố tìm một sự đồng hành để khảng định:
Anh đã ở và em thường tới đó
Châu chấu xanh, chuồn chuồn kim thắm đỏ
Những ngả đường phơ phất gió heo may
Cả một vùng vương quốc tuổi thơ ngây
Bao mơ ước mượt mà như lá cỏ...
Anh đã nghĩ chắc là hoa đã có
Mọc xanh đầy thung lũng của ta xưa.
Ở đây, dường như chân lý cũng thuộc về “người mình yêu”. Đây cũng là lẽ thường của trái tim người phụ nữ Việt Nam, yêu là dâng hiến, là sống cho người khác. Thơ Xuân Quỳnh không ồn ào, hoa ngữ, nhưng đậm đà hương vị dân tộc và giàu nữ tính bởi trái tim nhà thơ luôn nồng nàn hơi ấm như trái tim bao người con gái Việt Nam.
Quang Dũng có những câu thơ: Em mãi là hai mươi tuổi - Ta mãi là mùa xanh xưa! “Hoa cúc xanh” bao năm rồi vẫn xanh biếc và thơm ngát bởi vẫn sống trong trái tim con người bất chấp năm tháng cuộc đời. Và, các bạn hẳn thấy, cùng với thời gian, kỷ niệm cũng rộn ràng, rực rỡ hẳn lên. Hãy nuôi dưỡng những gì tốt đẹp, trong sáng và tươi xinh buổi ban đầu. Tình yêu hôm qua không mất, nếu con người không cố tình chôn vùi trong sương mù của sự lãng quên!