Ở nhà trường phổ thông và kể cả các nhà trường khác thì người có quan hệ gắn bó với ta về phương diện học tập, sau thầy cô giáo, chính là bạn học của ta. Vì lẽ đó, bạn học có vai trò rất quan trọng trong quá trình học tập của học sinh.
Xét về mặt quan hệ giao tiếp trong xã hội cũng như về mặt tâm lí, mọi học sinh đều có nhu cầu cao trong giao tiếp bạn bè. Khao khát được hoạt động chung với nhau, mong muốn được bạn bè tôn trọng, nhìn nhận và rất sợ bị bạn bè xa lánh, tẩy chay. Tục ngữ có câu: chim bay có bầy, đi buôn có bạn, đi bán có phường... thì nhu cầu về quan hệ bạn bè là nhu cầu chính đáng, đó là quyền hành động độc lập của học sinh. Nhà trường, các thầy cô giáo cần tạo điều kiện cho học sinh phát triển quan hệ giao tiếp, hợp tác trong tập thể, nhưng cần hướng dẫn, uốn nắn theo hướng phục vụ tốt cho mục tiêu giáo dục, trên tinh thần "chọn bạn mà chơi", tránh những trường hợp có ảnh hưởng xấu, kiểu "gần mực thì đen".
Xét về phương diện giáo dục - Bạn bè là người đồng hành thân cận với ta trên con đường học vấn, là chiến hữu cùng sát cánh với ta trên mặt trận chiếm lĩnh tri thức. Bạn và ta cũng phải luôn phấn đấu trong học tập, cùng phải vượt qua các thử thách trong việc rèn luyện bản thân, kiểm tra, thi cử... để cố gắng vươn lên trong học tập, cùng mong sau cho đi tới đích.
Xét về phương diện học tập. Bạn là người trợ thủ đắc lực, là người hợp tác chặt chẽ với ta trong công tác lao động trí óc, vận dụng kiến thức, khám phá tri thức mới, chia sẻ cùng ta những vướng mắc, ưu tư trong quá trình tìm kiếm đáp án, trong học tập.
Xét về phương diện tình cảm. Bạn học là người gần gũi với ta, dễ đồng cảm với ta vì có nhiều điểm tương tự: cùng trường lớp, cùng chương trình học tập, hỗ trợ nhau trong công việc hàng ngày tại lớp cũng như ở nhà. Vì thế, sự hợp tác không phải chỉ trong phạm vi học tập mà còn ảnh hưởng, còn tác động lên bản thân ta về tinh thần, về tình cảm, cùng ta chia sẻ quan điểm, niềm vui, nỗi buồn. Người học có thể tìm thấy ở bạn những điểm giống mình, một "cái ta" thứ hai, qua đó, quan hệ bạn bè ngày càng gắn bó. Bạn trở thành động lực kích thích ta, thúc đẩy ta, tạo niềm hứng khởi trong học tập, thi đua học tập thể để cùng tiến bộ. Dù xét trên góc độ nào thì mối quan hệ bạn bè trong học tập, về cơ bản vẫn là mối quan hệ hợp tác.
Mặc dù đã xác định rằng việc học tập phải lấy tự học là chính nghĩa là cần tăng cường mạnh mẽ việc cá thể hóa hoạt động học tập theo nhu cầu và năng lực của mỗi học sinh. Tuy nhiên, trong học tập, không phải luôn luôn mọi tri thức, kĩ năng, phương pháp, thái độ đều được hình thành bằng hoạt động thuần túy cá nhân. Việc hợp tác học tập trong tập thể có những ưu điểm, những mặt tích cực của nó mà ta cần vận dụng trong quá trình học tập cụ thể là học với bạn.
Học với bạn tại lớp (Học cùng tập thể lớp).
Lớp học là môi trường giao tiếp giữa "Thầy với Trò", giữa "Trò với Trò", tạo nên mốì quan hệ hợp tác giữa các cá nhân trên con đường đi tới chân lí, đi tìm tri thức. Trong lớp học, thông qua các câu hỏi, các vấn đề mà thầy nêu ra, thông qua thảo luận, tranh luận trong tập thể, ý kiến mỗi cá nhân được điều chỉnh, khẳng định hay bị bác bỏ, vấn đề được làm sáng tỏ dần lên, qua đó, người học được nâng lên một trình độ mới, bài học vận dụng được vốn hiểu biết và kinh nghiệm của mỗi cá nhân và của tập thể lớp. Mỗi người trong lớp sẽ học được từ các bạn khác trong cả lớp. Đó chính là điều mà cô nhân đã nêu ra: "Học thầy không tày học bạn".
Mọi thành công của con người đều là sự kết hợp của kinh nghiệm, sự cố gắng của bản thân với tri thức lãnh hội được từ thầy, từ bạn, từ sách và từ cuộc sống. Ngày nay, chúng ta đang sông trong giai đoạn đầu của cuộc cách mạng thông tin, tri thức lớn nhất trong lịch sử nhân loại. Con người đã biết sắp xếp, lưu trữ, tổ chức kiến thức và trí tuệ của loài người, rồi đưa lên mạng truyền thông và làm cho chúng có thể được khai thác sẵn sàng với bất cứ ai trên trái đất này. Việc học và rèn luyện trí tuệ, không phải là nhồi nhét cho đầy óc các kiến thức. Mong rèn luyện trí tuệ thì phải tự mình suy nghĩ: suy nghĩ trên tri thức của nhân loại, trên kinh nghiệm của người khác và trên thực nghiệm của bản thân, những tri thức, những nguồn thông tin vô tận, người học cần thường xuyên khai thác để tiếp thu, tiêu hóa, vận dụng rồi xử lí để tổng hợp lại thành tài năng của chính mình.
Hãy nắm bắt lấy trí thức, đó là vũ khí sắc bén, vô cùng quý giá và hữu hiệu, sẽ giúp ta thành đạt trên đường học vấn cũng như trên đường đời trong kỉ nguyên tri thức này.
Tuổi trẻ là mùa xuân của cuộc đời, là tuổi vằng của trí tuệ. Hãy bắt đầu ngay từ bây giờ, khi trí óc đang minh mẫn, sức khỏe đang độ sung mãn, cảnh tay đàng vươn cao rắn chắc đủ sức dời non lấp biển để phát triển tích cực tinh thần hiếu học, tự học lên cao rồi tiếp tục duy trì suốt cuộc đời.
Từ hơn hai ngàn năm trước, Khổng Tử đã nói lên niềm dam mê đối với việc học của mình: "Học nhi bất quyện, phát phẫn vong thực, lạc dĩ vong ưu, bất tri lão chi tương chí" (Luận Ngữ), có nghĩa là: "học không biết chán, mê học, nghiên cứu quên cả ăn, vui quên mọi ưu sầu, không biết đến tuổi già đang tới mau". Danh nho Cao Bá Quát của nước ta cũng đã nói về tinh thần hiếu học và nhiệt tình công hiến của ông:
Nhập thế chích thân thiên lý mã
Cùng thư song nhãn vạn niên đăng.
(Vào đời, chiếc thân như con ngựa này đi ngàn dặm, đọc khắp sách vở, đôi mắt như ngọn đèn chong suốt muôn năm). Và ngày hôm nay, trong buổi bình minh của thế kỉ XXI, chúng ta đã tiếp nhận khẩu hiệu do UNESCO đề ra cho ngành giáo dục đào tạo trong thế kỉ này là: "Học ở mọi nơi, học ở mọi lúc, học suốt đời, dạy cho mọi người với mọi trình độ tiếp thu khác nhau". Đó chính là những lời nhắn nhủ thật quý báu đối với chúng ta về tinh thần học tập của Đông Tây Kim cổ vậy.