I - Đặt vấn đề
Từ định nghĩa ca dao dẫn tới vấn đề cần chứng minh:
Ca dao là tiếng nói trái tim, là kho tàng tình cảm của nhân dân
Thật vậy, từ nghìn xưa đến nay, trong quá trình sống, làm việc, chiến đấu, nhân dân ta đã sản sinh vô vàn câu ca dao để tỏ bày tình cảm của mình. Nhận xét về điều này, có người cho rằng: “Qua ca dao, người bình dân Việt Nam đã thể hiện dược những tình cảm thiết tha và cao quý của mình”.
II - Giải quyết vấn đề
1. Thể hiện được tình yêu quê hương đất nước:
Gắn bó, ca ngợi, tự hào với bao cảnh đẹp của quê hương đất nước
- Gió đưa cành trúc la đà
Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương.
- Đường vô xứ Nghệ quanh quanh
Non xanh nước biếc như tranh họa đồ
- Thấy dừa thì nhớ Bến Tre
Thấy bông sen nhớ đồng quê Tháp Mười...
Đó cũng là lòng yêu nước, thể hiện tình nghĩa đồng bào “Người trong một nước” ý thức đoàn kết tương trợ nhau:
- Bầu ơi! Thương lấy bí cùng
Tuy rằng khác giống nhưng chung một giàn.
- Nhiễu điều phủ lấy giá gương
Người trong một nước phải thương nhau cùng
2. Thể hiện tình yêu thương gia đình:
* Tình cảm sâu nặng nhất, thiêng liêng nhất là tình mẫu tử, ơn nghĩa sinh thành:
- “Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra”
- “Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
Miệng nhai cơm búng, lưỡi lừa cá xương”.
* Tình vợ chồng gắn bó thiết tha, chung thủy:
- Râu tôm nấu với ruột bầu
Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon.
- Thà rằng ăn bát cơm rau
Còn hơn cá thịt nói nhau nặng lời
- “Một thuyền một bến một dây
Ngọt bùi ta hưởng đắng cay chịu cùng”
- Thuận vợ, thuận chồng, tát biển Đông cũng cạn
3. Thể hiện tình yêu thiết tha với cuộc đời:
* Gắn bó với lao động:
- Chồng chài, vợ lưới, con câu
Chàng rể đóng đáy, con dâu ngồi mò
- Trên đồng cạn, dưới đồng sâu
Chồng cày, vợ cấy, con trâu đi bừa.
* Yêu lao động người nông dân yêu cả ruộng đồng, gắn bó với thiên nhiên.
- Đứng bên ni đồng ngó bèn tê đồng mênh mông bát ngát.
Đứng bên tê đồng ngó bên ni đồng cũng bát ngát mênh mông
- Thăn em như chẽn lúa đòng đòng
Phất phơ trước ngọn nắng hồng buổi mai.
* Chính tình yêu sâu nặng đối với cuộc đời lạc quan vui sống đã khiến người lao động vượt lên tất cả khó nhọc, gian lao.
- Cày đồng đang buổi ban trưa
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Ai ơi! Bưng bát cơm đầy
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.
- Công lênh chẳng quản bao lâu
Ngày nay nước bạc, ngày sau cơm vàng
- Trong đầm gỉ đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng
Nhị vàng bông trắng lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.
III - Kết thúc vấn đề
- Ca dao là bức tranh phác họa tâm tình của nhân dân ta, tuy không đầy đủ, nhưng cũng sơ nét cho thấy sự phong phú và tha thiết của những tình cảm cao quý ấy.
- Ca dao không chỉ đem lại xúc cảm thẩm mĩ của văn chương mà còn góp phần quan trọng vào việc bồi dưỡng tâm hồn chúng ta.