tailieunhanh - DƯ ĐỊA CHÍ - bài thông luận của sử thần họ Ngô

Xét lúc đầu đời Đường chia thiên hạ ra làm 15 đạo, lấy đất 9 quận của nhà Hán làm đạo Lĩnh Nam, còn đất An Nam đặt làm phủ đô hộ, đều thuộc vào đạo Lĩnh Nam thống trị. Đến năm Vũ Đức thứ 5 [622] gọi là Giao Châu. | Lịch triều hiến chương loại chí DƯ ĐỊA CHÍ Bài thông luận của sử thần họ Ngô 1 Xét lúc đầu đời Đường chia thiên hạ ra làm 15 đạo lấy đất 9 quận của nhà Hán làm đạo Lĩnh Nam còn đất An Nam đặt làm phủ đô hộ đều thuộc vào đạo Lĩnh Nam thống trị. Đến năm Vũ Đức thứ 5 622 gọi là Giao Châu. Từ đời Điều Lộ 2 trở về sau không gọi là Giao Châu nữa mà gọi là An Nam. Từ Vũ Đế Triệu Đà trở về sau hơn 1000 năm lại thuộc về Trung Quốc. Tại sao những nước Lâm Ấp Phù Nam Chân Lạp Ai Lao tuy đều là những nước nhỏ mọn mà còn có quân trưởng không đến nỗi lệ thuộc quá như nước Nam mình Vì rằng các nước ấy ở chỗ bãi biển chân núi nhân dân tiền của đều không bõ làm mối lợi cho Trung Quốc cho nên hễ trái mệnh lệnh thì đánh phục tùng thì tha lễ triều cống có hay không cũng không thèm trách. Còn nước Nam ta là nơi đô hội lớn ở phương Nam tuộng cấy lúa tốt đất trồng dâu tốt núi sẵn vàng bạc biển sẵn châu ngọc người ở đâu đến buôn bán cũng làm giàu được cả. Cái tiếng phong phú ấy đồn đi xa nên Trung Quốc lúc nào cũng nghĩ cách chiếm đất của nước mình đặt ra quận huyện để cai trị đã từ lâu rồi. Lúc chưa lấy được thì nghĩ cách để lấy lúc đã lấy được rồi thì không chịu bỏ ra nữa. Ta thì đường đường một nước to tát thiếu gì người anh hùng hảo kiệt há lại thích nhắm mắt cúi đầu để cho bọn đô đốc thứ sử sai khiến ru Chỉ vì nước bị nội thuộc đã lâu chia quận đặt quan rải rác khắp các nơi ra oai ra phúc đén đây ai cũng phải vâng theo cho nên một người thổ hào 3 nổi dậy thì quận thú đánh để diệt đi một quận thú nổi dậy thì thứ sử kết hợp lại đánh ngay. Một thứ sử nổi dậy thì Trung Quốc đem toàn lực sang đánh. Như Lý Tốn 4 Trương Thạc 5 về đời Tấn Dương Thanh 6 Lý Mạnh Thu Hữu Ngạn 7 Mai Thúc Loan Vương Thăng Triều 8 về đời Đường đều như thế cả. Hai nhà Lý và nhà Triệu 9 ở nước ta đều giữ được cõi đất xưng hiệu vua đến năm sáu mươi năm là vì khi ấy đương lúc nhà Lương nhà Trần ở Trung Quốc tạm nương náu một nơi Giang Tả 10 vì lắm việc nên không để ý lắm về Giao Châu. Còn như đương lúc nhà Hán nhà .