tailieunhanh - Ẩn dụ ý niệm “thời gian là con người” trong thơ Lưu Quang Vũ

Bài viết đi sâu tìm hiểu cách thời gian được ý niệm hóa như con người như thế nào trong thơ Lưu Quang Vũ, từ đó hiểu rõ hơn về con người nhà thơ, cũng như quá trình tư duy của tác giả. | Ẩn dụ ý niệm “thời gian là con người” trong thơ Lưu Quang Vũ TẠP CHÍ KHOA HỌC Khoa học Xã hội, Số 15 (5/2019) tr 42 - 47 ẨN DỤ Ý NIỆM “THỜI GIAN LÀ CON NGƯỜI” TRONG THƠ LƯU QUANG VŨ Trần Thị Lan Anh Trường Đại học Tây Bắc Tóm tắt: Ẩn dụ ý niệm THỜI GIAN LÀ CON NGƯỜI là một trong những ẩn dụ phổ quát đã được các nhà ngôn ngữ học tri nhận đề cập đến trong các nghiên cứu của mình. Trong bài viết này, chúng tôi đi sâu tìm hiểu cách thời gian được ý niệm hóa như con người như thế nào trong thơ Lưu Quang Vũ, từ đó hiểu rõ hơn về con người nhà thơ, cũng như quá trình tư duy của tác giả. Từ khóa: Ẩn dụ ý niệm, ý niệm, ý niệm hóa, thời gian, con người. 1. Dẫn nhập Ẩn dụ được hình thành từ hệ thống ý niệm, con người thường thông qua lối tư duy ẩn dụ để hiểu và giải thích những kinh nghiệm thường ngày và các sự vật, hiện tượng của thế giới khách quan. Theo lý thuyết của ngôn ngữ học tri nhận thì khái niệm “Ẩn dụ ý niệm” được hiểu là “một sự chuyển di (tranfer) hay một sự ánh xạ (mapping) cấu trúc và các quan hệ nội tại của một lĩnh vực hay mô hình tri nhận nguồn sang một lĩnh vực hay mô hình tri nhận đích” [6]. Cả hai miền nguồn và đích đều là những ý niệm. Những ý niệm thuộc miền đích thường trừu tượng hơn và được cụ thể hóa (hay được hiểu) thông qua những ý niệm ít trừu tượng hơn thuộc miền nguồn. Thời gian là một khái niệm trừu tượng, vô hình, khó định lượng, nhưng lại luôn luôn tồn tại trong đời sống con người. Khái niệm thời gian thường được diễn đạt bằng hình thức ẩn dụ, tức là mượn các khái niệm của những phạm trù khác để phóng chiếu đến phạm trù chỉ thời gian, nhằm đạt được sự hiểu biết về thời gian. Các nhà nghiên cứu ngôn ngữ học tri nhận cũng cho rằng: thời gian là một khái niệm trừu tượng không thể tồn tại độc lập ngoài sự vận động của sự vật khách quan, đặc trưng của thời gian về bản chất là ẩn dụ và nếu không có sự hỗ trợ của ẩn dụ thì rất khó để diễn đạt khái niệm về thời gian. Lưu Quang Vũ được biết tới như