tailieunhanh - So sánh số lượng tiến sĩ vùng Ngũ Quảng trên bia Văn Miếu Huế để tìm hiểu đâu là đất học

Để tìm hiểu truyền thống hiếu học của tỉnh Thừa Thiên Huế trong lịch sử, tác giả đã tiến hành so sánh về số lượng tiến sĩ của 5 tỉnh vùng “Ngũ Quảng” được khắc trên bia đá ở Văn Miếu Huế. Kết quả cho thấy Thừa Thiên Huế đứng đầu về số lượng Tiến sĩ, nhưng nếu xét theo tỷ lệ Tiến sĩ trên số dân thì Thừa Thiên Huế xếp vị trí thứ hai, sau Quảng Bình. Xét theo tiêu chí này, Quảng Bình mới là đất học số 1 của vùng “Ngũ Quảng”. Theo tác giả, điều này có hai lý do: một là truyền thống học hành thi cử, và hai là động cơ học tập (học để thoát nghèo, học để đỗ đạt ra làm quan). | Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 9-10 (116-117) . 2014 29 SO SAÙNH SOÁ LÖÔÏNG TIEÁN SÓ VUØNG NGUÕ QUAÛNG TREÂN BIA VAÊN MIEÁU HUEÁ ÑEÅ TÌM HIEÅU ÑAÂU LAØ ÑAÁT HOÏC Phan Thuaän An* Nguõ Quaûng laø ñòa danh töøng ñöôïc duøng vaøo ñaàu theá kyû XIX ñeå goïi taét 5 ñôn vò haønh chính caáp tænh ôû mieàn Trung Vieät Nam, keå töø baéc xuoáng nam laø Quaûng Bình, Quaûng Trò, Quaûng Ñöùc, Quaûng Nam vaø Quaûng Ngaõi. Ñeán naêm 1822, dinh Quaûng Ñöùc ñöôïc ñoåi teân thaønh phuû Thöøa Thieân, roài töø naêm 1945 laø tænh Thöøa Thieân nhö bao nhieâu tænh khaùc trong nöôùc. Neáu trong khuoân vieân Vaên Mieáu Haø Noäi coøn baûo löu ñöôïc 82 taám bia Tieán só thôøi Leâ thì treân saân Vaên Mieáu Hueá cuõng coøn toàn taïi 32 taám bia Tieán só thôøi Nguyeãn. Treân nhöõng bia ñaù naøy beân bôø Soâng Höông, trieàu ñình nhaø Nguyeãn ñaõ cho khaéc ghi teân tuoåi vaø queâ quaùn cuûa 293 ngöôøi trong caû nöôùc thi ñaäu Tieán só (haïng chaùnh baûng) trong 38 khoa thi Hoäi, töø khoa ñaàu tieân naêm 1822 thôøi Minh Maïng ñeán khoa cuoái cuøng naêm 1919 thôøi Khaûi Ñònh. Trong soá hoï, chuùng ta coù theå ñoïc thaáy teân tuoåi cuûa nhöõng danh nhaân lòch söû vaø vaên hoïc nhö Phan Thanh Giaûn, Phan Ñình Phuøng, Nguyeãn Khuyeán, Nguyeãn Thöôïng Hieàn, Chu Maïnh Trinh, Ñaøo Nguyeân Phoå, Ngoâ Ñöùc Keá, Traàn Quyù Caùp, Huyønh Thuùc Khaùng Ñaïi Thaønh Moân ôû Vaên Mieáu Hueá (AÛnh PTA). Toøa mieáu chính nhìn töø Ñaïi Thaønh Moân. AÛnh Nguyeãn Khoa Lôïi, chuïp naêm 1965. Ñeå xem Thöøa Thieân Hueá döôùi trieàu Nguyeãn coù phaûi laø ñaát hoïc hay khoâng, chuùng toâi thöû laøm moät ñoái saùnh heïp veà soá löôïng Tieán só cuûa 5 tænh laân caän noùi treân ñöôïc khaéc teân treân bia ñaù ôû Vaên Mieáu Hueá baèng caùch thieát laäp 5 danh saùch bieät laäp veà hoï. Khi thöïc hieän 5 danh muïc naøy, chuùng toâi döïa vaøo caùc nguoàn tö lieäu sau ñaây: Moät laø bia ñaù treân thöïc ñòa (duø nhieàu chöõ ñaõ moøn). Hai laø nhöõng baûn daäp treân giaáy doù do Tröôøng Vieãn Ñoâng Baùc Coå .