tailieunhanh - Phương pháp chiếu sóng địa chấn theo tia

Bài viết Phương pháp chiếu sóng địa chấn theo tia giới thiệu lý thuyết cơ bản của phương ph́áp, cụ thể là phương pháp khai triển chuỗi với thuật toán Kaczmarz; ứng dụng phương pháp Kaczmarz phát triển thuật toán “khôi phục lặp đồng thời” (SIRT) xây dựng được mô hình phân bố vận tốc sóng âm trong đối tượng nghiên cứu. | T¹p chÝ KHKT Má - §Þa chÊt, sè 49, 01-2015, PHƯƠNG PHÁP CHIẾU SÓNG ĐỊA CHẤN THEO TIA* NGUYỄN VĂN QUÝ, Công ty cổ phần công nghệ Địa vật lý Tiên Phong PHAN THIÊN HƯƠNG, Trường Đại học Mỏ - Địa chất Tóm tắt: Trên thế giới, phương pháp chiếu sóng địa chấn đã được ứng dụng rộng rãi trong khảo sát các đặc điểm cơ bản của nền móng địa chất công trình, kiểm tra các khối bê tông của thân đập chứa nước, cầu cống và các công trình xây dựng dân dụng; quan trắc trữ lượng mỏ trong khai thác dầu khí; quan trắc độ an toàn trong khai thác mỏ than và khoáng sản; nghiên cứu địa chất thủy văn; nghiên cứu môi trường và tai biến địa chất. Tuy nhiên tại Việt Nam phương pháp chiếu sóng địa chấn theo tia còn chưa được phổ biến, ứng dụng chủ yếu dựa trên kinh nghiệm, vì vậy phương pháp cần phải được nghiên cứu một cách khoa học và cấp thiết. Trong bài báo này, chúng tôi giới thiệu lý thuyết cơ bản của phương pháp, cụ thể là phương pháp khai triển chuỗi với thuật toán Kaczmarz; ứng dụng phương pháp Kaczmarz phát triển thuật toán “khôi phục lặp đồng thời” (SIRT) xây dựng được mô hình phân bố vận tốc sóng âm trong đối tượng nghiên cứu; và cuối cùng là ứng dụng phương pháp chiếu sóng địa chấn đánh giá chất lượng bê tông thân đập cho công trình xây dựng thủy điến sông BungQuảng Nam. 1. Mở đầu Vào đầu những năm 1970, học giả người Anh G. Honsfield đã phát minh ra công nghệ chụp cắt lớp (CT) và nó đã nhanh chóng được ứng dụng rộng rãi trong y học. Công nghệ này dựa vào việc phát và thu sóng siêu âm hay năng lượng bức xạ gamma, xử lý chúng để đưa ra hình ảnh của những phần “không nhìn thấy” trong cơ thể con người 3 . Công nghệ CT đã nhanh chóng được nhiều nhà khoa học nghiên cứu phát triển và ứng dụng trong nghiên cứu địa kỹ thuật và địa chất công trình với tên gọi là chiếu sóng địa chấn, chiếu sóng siêu âm hay chiếu sóng nói chung 1 . “Tomography” xuất phát từ chữ Hy Lạp là mặt cắt. Mặt