tailieunhanh - Cổ ngọc thời Lê - Nguyễn lưu giữ tại bảo tàng lịch sử quốc gia

Bài viết điểm lại các đồ bằng ngọc gắn với quyền uy chủ yếu của nhà vua Việt dưới triều Nguyễn. Trong đó, nói lên xuất xứ tên gọi, giá trị mỹ thuật và ý nghĩa của từng loại hiện vật. Tác giả trình bày theo tiến trình thời gian lịch sử và cơ bản là cung cấp tư liệu. | S 1 (50) - 2015 - Di s n v n h‚a v t th CỔ NGỌC THỜI LÊ - NGUYỄN LƯU GIỮ TẠI BẢO TÀNG LỊCH SỬ QUỐC GIA NGUY N ÌNH CHI N TÓM TẮT Bài viết điểm lại các đồ bằng ngọc gắn với quyền uy chủ yếu của nhà vua Việt dưới triều Nguyễn. Trong đó, nói lên xuất xứ tên gọi, giá trị mỹ thuật và ý nghĩa của từng loại hiện vật. Tác giả trình bày theo tiến trình thời gian lịch sử và cơ bản là cung cấp tư liệu. Từ khóa: cổ ngọc; ngọc tỷ; bảo tỷ; ngọc bội; văn phòng tứ bảo; nghiễn (nghiên mực); thủy trì. ABSTRACT The paper reviews jade ornaments mainly attached to the kings under Nguyễn dynasty. It reveals the origin of their names, artistic values and meanings of each ornaments. The author shows his document in time sequence, and basically provides documents. Key words: old jade; jade ornament; imperial jade seal; jade; four office treasures; ink slab; thủy trì (water pot to clean pen). ổ ngọc thời Lê - Nguyễn là phần chiếm số lượng lớn nhất trong sưu tập của Bảo tàng Lịch sử quốc gia, có niên đại tập trung từ thế kỷ XVIII đến thế kỷ XX. Ngoài phần sưu tập (trước năm 1954) của Bảo tàng Louis Finot, phần chủ yếu có nguồn gốc từ cung đình Huế. Đây là cổ ngọc nằm trong số bảo vật triều Nguyễn được Chính phủ Việt Nam tiếp nhận sau Cách mạng Tháng 8 năm 1945. Nhóm cổ ngọc đặc biệt quan trọng là 18 chiếc ngọc tỷ, bao gồm 2 chiếc thuộc thời Lê Trung Hưng (thế kỷ XVIII); 3 chiếc đời vua Minh Mệnh; 3 chiếc đời vua Thiệu Trị; 2 chiếc đời vua Tự Đức; 2 chiếc đời vua Khải Định và 6 chiếc thuộc loại “Đồ thư văn bảo” (như cách gọi của sách Khâm Định Đại Nam hội điển sử lệ). Những ngọc tỷ này được chạm khắc, mài dũa bằng ngọc, với nhiều loại khác nhau, nhưng thường là ngọc xanh sẫm, ngọc xanh nhạt hay ngọc trắng. Ngọc tỷ Phong cương vạn cổ làm bằng ngọc xanh sẫm, núm quai vuông, 4 mặt hình thang chạm khắc 2 băng hồi văn chữ S đầu vuông. Trên mặt núm vuông chạm hình rồng. Đây là ngọc tỷ thuộc thế kỷ XVIII. Ngọc tỷ Vạn thọ vô cương, tương truyền, ngọc tỷ này do một người dân đào đất tìm được đem .