tailieunhanh - Ẩn dụ ý niệm vàng trong tiếng Việt nhìn từ góc độ miền nguồn

Trong những năm gần đây, không khó bắt gặp trên các phương tiện thông tin đại chúng những bàn luận về vàng - một thành tố của nền kinh tế. Những diễn đạt này tồn tại song song cùng những diễn đạt mang tính truyền thống khi nói về vàng, thí dụ: lời vàng; sức khỏe là vàng; tấm lòng vàng. Dường như tư duy của người Việt đã đánh giá vàng theo chiều hướng mở rộng hơn, qua những hiện tượng ngôn ngữ trên. Bài viết sẽ xem xét vàng từ góc độ miền nguồn nhằm chỉ ra cách thức tư duy của người Việt về thứ kim loại này. | NGÔN NGỮ SỐ 12 2012 ẨN DỤ Ý NIỆM VÀNG TRONG TIẾNG VIỆT NHÌN TỪ GÓC ĐỘ MIỀN NGUỒN ĐẶNG THỊ HẢO TÂM 1. Trong những năm gần đây, không khó bắt gặp trên các phương tiện thông tin đại chúng những bàn luận về vàng - một thành tố của nền kinh tế - theo kiểu: Tính chung cả đợt sốt từ đầu tháng 8, vốn để vào vàng cũng ngót nghét hàng tỉ đồng. (Tin , 13/12/ 2011) Phục hồi mạnh mẽ nhưng rồi giá vàng trong nước nhanh chóng đi xuống theo giá vàng thế giới. (24 , 24/5/2012) Những diễn đạt này tồn tại song song cùng những diễn đạt mang tính truyền thống khi nói về vàng, thí dụ: lời vàng; sức khỏe là vàng; tấm lòng vàng. Dường như tư duy của người Việt đã đánh giá vàng theo chiều hướng mở rộng hơn, qua những hiện tượng ngôn ngữ trên. Bài viết sẽ xem xét vàng từ góc độ miền nguồn nhằm chỉ ra cách thức tư duy của người Việt về thứ kim loại này. 2. Ý niệm là đối tượng nghiên cứu quan trọng nhất của ngôn ngữ học tri nhận. Ý niệm là đơn vị của ý thức bao gồm 3 thành tố: cảm xúc, trí tuệ, ý chí. Trên cơ sở đó, ý niệm còn được hiểu là những liên tưởng và ấn tượng phản ánh kinh nghiệm của người sử dụng ngôn ngữ. Như vậy, ý niệm được hình thành từ những trải nghiệm của con người về thế giới, và do đó ý niệm mang tính nghiệm thân. Cụ thể hơn, "ý niệm về những sự vật cụ thể bắt nguồn từ những trải nghiệm của các giác quan, còn ý niệm về các sự vật trừu tượng là kết quả của việc điều chỉnh, tổng hợp, xử lí thông tin trên cơ sở các ý niệm về sự vật cụ thể" [3, 221]. Việc tri nhận các dấu hiệu đặc trưng của vật ở cấp độ ý niệm cũng chính là quá trình ý niệm hóa. Bàn về ý niệm, quá trình ý niệm hóa, các nhà ngôn ngữ học tri nhận đều cho rằng bản chất của quá trình được thể hiện bởi sự ánh xạ ẩn dụ từ miền nguồn tới miền đích. Một ý niệm được tạo ra từ nhiều sự ánh xạ, và sự ánh xạ từ miền nguồn tới miền đích mang tính bộ phận. Thông thường chỉ có một số phương diện của miền nguồn được làm nổi bật, được kích hoạt để giúp chúng ta hiểu miền đích, trong khi đó, những phương